Plaket Üzerine NPN Transistörlü Anahtarlama Devresi Uygulaması

NPN Transistörlü Anahtarlama Devresi, transistörün anahtarlama elemanı olarak kullanılmasını anlatan önemli bir devredir. Bu devrede transistörün kesim ve doyum durumuna göre, devrede bulunan led diyot ışık verecektir.

Devre Şeması:

Devrede Kullanılan Malzemeler:

• 330 ohm, 4.7 k
• BC237 NPN transistörü
• Led diyot
• Buton
• 12 voltluk besleme gerilimi
• Delikli bakır plaket
• Havya
• Lehim teli

İşlem Basamakları: 

1)Öncelikle malzeme listesindeki elemanları temin ediniz.
2)Malzemelerin sağlamlık testini yapınız.
3)Elemanları delikli plakete yerleştiriniz.
4)Devre şemasına göre eleman bacaklarını devredeki gibi lehimleyiniz.
5)Enerji vermeden önce son bir kez devreyi kontrol ediniz.
6)Devreye enerji veriniz ve devre çalışmasını gözlemleyiniz.
7)Aşağıdaki tabloya göre gerekli ölçümleri yapınız ve tabloya sonuç değerlerini yazınır. 

Devamını oku

PTC li Isıya Duyarlı Devre

Giriş: Bu devrenin amacı PTC li ısıya duyarlı devrenin çalışma mantığını anlamak ve devreyi kurabilme becerisi kazanmaktır. Bu devreyle PTC (pozitif ısı katsayılı direnç) elemanının çalışma mantığının iyi bir şekilde kavranılması amaçlanmıştır.

Devre Şeması: 

-şekil 1-

Devrenin  Çalışması: 

Devreye enerji verildiğinde ilk anda PTC nin direnci R1 elemanının direncinden küçüktür. Dolayısıyla Q1 transistörüne PTC üzerinden negatif polarma gelecektir. Q1 transistörünün beyzi eksi polarma aldığından dolayı transistör kesimdedir. Böylece transistörün kollektör-emiter uçları arasından bir akım akmaz ve led diyot ışık vermez.

PTC ısıtıldığında PTC nin direnci artmaya başlar. PTC elemanının direnci R1 direncini geçtiği anda Q1 transistörünün beyzine R1 direnci üzerinden pozitif polarma gelir. Dolayısıyla transistör iletime geçer . Çünkü transistörün emiter-beyz uçları arasındaki gerilim 0.7 volta ulaşır. Transistör iletime geçtiği için transistörün kollektör-emiter uçları arasından akım akmaya başlar ve led diyodun katoduna negatif polarma gelir ve diyot iletime geçer. Böylece led diyot ışık vermeye başlar.


Devrede Kullanılan Malzemeler:

• 1 adet 4.7 Kohm direnç
• 1 adet  100 ohm direnç
• 1 adet  BC237 NPN transistör
• 6 voltluk gerilim kaynağı
• 1 adet led diyot
• Bread board
• Bakır kablo 
• Yan keski, karga burnu vb.
• Ölçü aleti

İşlem Basamakları:

1. Devreyi kurmadan önce devre elemanlarının sağlamlık kontrollerini yapınız.
2. Bread board üzerine devreyi kurunuz
3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.
4. Devreye enerji veriniz. 
5. Ortam sıcaklığında led diyodun ışık verip vermediğiniz kontrol ediniz ve bu durumda ölçümleri yapınız
6. PTC yi yavaş yavaş ısıtınız ve PTC yeterince ısındıktan sonra ledin ışık verip vermediğini gözlemleyiniz ve led ışık verdikten sonra gerekli ölçümleri yapıp tabloya kaydediniz. 
7. Devrenin çalıştığını gözlemledikten ve ölçümleri yaptıktan sonra enerjiyi kesiniz. 

Devrede Kullanılan Elemanlar:

1-BC237 NPN Tipi Transistör:

BC237, NPN tipi bir transistör çeşididir. Emiter, beyz ve kollektör uçları bulunmaktadır. Bu transistörde bacak isimleri sırasıyla kollektör , beyz ve emiterdir. 

BC237 transistöründe, yazı bize bakacak şekilde ,  1 numaralı bacak kollektör, 2 numaralı bacak beyz ve 3 numaralı bacak emiterdir.

-şekil 2-

2-PTC (Pozitif  Isı Katsayılı Direnç)

PTC,  pozitif ısı katsayılı dirençtir. Üzerine düşen ısı arttıkça PTC nin direnci azalır.  Aşağıdaki şekilde  PTC elemanın dış görünüşü, ısı grafiği ve sembolü görülmektedir.

-şekil 3-

3-Dirençler

Direnç , akıma zorluk gösteren devre elemanıdır. Birimi ohm dur ve R harfiyle gösterilir. Dirençler hemen hemen bütün elektronik devrelerde kullanılırlar.

-şekil 4-

4-Led Diyot

Led diyotlar ışık yayan diyotlardır.  Led diyotların iletime geçebilmesi için üzerindeki gerilim eşik gerilimini geçmelidir.  Ledin çalışması için gerekli olan eşik gerilimi yaklaşık olarak 2 volt civarındadır.

-şekil 5-

Ölçüm Aşaması:

1 numaralı ölçümde PTC ısıtılmadığında bulduğunuz akım ve gerilim değerlerini tabloya yazınız.

-ölçüm 1-

2 numaralı ölçümde PTC ısıtıldığında ve led diyot ışık verdiğinde bulduğunuz akım ve gerilim değerlerini tabloya yazınız.

-ölçüm 2-

Devamını oku

LDR li Karanlıkta Çalışan Devre

Giriş: LDR li karanlıkta çalışan devre, LDR (ışık etkili direnç) elemanına bağlı olarak ışık veren devredir. Karanlıkta LDR nin direnci artacaktır ve devrenin çalışma mantığına göre led ışık verecektir.

Devre Şeması :

-şekil 1-

Devrenin Çalışma Prensibi :

Devreye enerji verildiğinde ledin ışık vermesi için transistörün beyz ucuna pozitif  polarmanın ulaşması gereklidir. Dolayısıyla devreye enerji verildiğinde LDR üzerine ışık artınca LDR nin direnci  azalır  . LDR direnci R2 direncinden küçük olduğu için transistörün beyzine negatif polarma ulaşır .Bu durumdan dolayı transistörün kesinde olduğunu söyleyebiliriz. Dolayısıyla led ışık vermeyecektir.

LDR üzerindeki ışık azaldığında LDR nin direnci artar . LDR direnci , R2 direncinden büyük olduğunda,  transistörün beyzine R2 direnci üzerinden pozitif polarma ulaşır ve transistör iletime geçer. Böylece transistörün kollektör - emiter uçları arasından bir akım akmaya başlar ve böylece led diyor ışık verecektir.

Devrede Kullanılan Malzemeler :

• LDR (ışık etkili direnç)
• BC237 NPN Tipi Transistör
• Led diyot
• 68 Kohm direnç
• 1 Kohm direnç
• 12 voltluk güç kaynağı 

BC237 Transistörü:

BC237 bir NPN transistördür ve emiter , beyz , kollektör uçlarından oluşur.  Transistörün beyz-emiter eşik gerilimi 0.7 volttur yani bu transistörü iletime geçirebilmek için 0.7 volt değerinde bir gerilim uygulamamız gerekir. 

Aşağıdaki şekilde bir BC237 NPN transistörünün dış görünüşü ve sembolü gösterilmektedir.

Temel Elektronik Eğitim Seti'ne yandaki linkten ulaşabilirsiniz >>>https://www.udemy.com/course/temel-elektronik-egitimi/

Devamını oku

Transistörlü Hırsız Alarm Devresi

Giriş: Bu devre hırsız alarm devresidir.  Devrede doğru analiz yapabilmek için kullanılan devre elemanlarının çalışma yapılarının bilinmesi gerekmektedir.

Amaç:Bu devrenin kurulum amacı devredeki giriş elemanlarının durumuna göre çıkış elemanlarının çalışma şekillerini iyi bir şekilde anlamaktır.

Devre Şeması:

hırsız alarm devresi 

Devrede Kullanılan Malzemeler:

• 1 adet 390K direnç
• 1 adet 4.7K  direnç
• 1 adet 1K direnç
• 1 adet BC308 PNP Transistör
• 1 adet BC307 NPN Transistör
• 1 adet 10 nF (nano farad) kutupsuz kondansatör
• 1 adet 10 uF (mikro farad) kutuplu kondansatör
• Alarm için 1 adet Buzzer
• 12 volt DC güç kaynağı
• El aletleri (pense, yan keski, tornavida vb.)
• Bread board ya da plaket

Devrede Kullanılan Elektronik Devre Elemanları :

BC 308 ve BC307 Transistörleri:

Transistörler , anahtarlama elemanlarıdır. Yani girişlerindeki akımları yükselterek çıkışlarında daha yüksek bir akım kazancı sağlarlar.

Aşağıdaki şekilde BC308 ve BC337 transistörlerinin bacak yapıları ve sembolleri görülmektedir. BC308 transistörü PNP tipi ve BC337 transistörü ise NPN tipi bir transistördür.

transistörler

Kondansatörler:

Kondansatörler , elektriği depolayan , gerektiğinde deşarj eden devre elemandır. Hırsız alarm devresinde C1 kondansatörünün kullanım amacı elektriği depolayıp belirli bir süre sonra Q1 transistörü için gerekli beyz polarmasını sağlamasıdır.

Aşağıda kutuplu ve kutupsuz kondansatörlerin sembolleri ve yapıları görülmektedir.

kondansatörler

Dirençler:

Direnç, akıma zorluk gösteren devre elemanıdır. Dirençler yapılarına göre çeşitli değerlerde olabilmektedir. Dirençler, büyüklüklerine göre devredeki akımı belirli değerlerde sınırlarlar. Aşağıdaki şekilde sabit direncin yapısı ve sembolü görülmektedir.

dirençler

Buzzer: 

Buzzer lar üzerine düşen voltaja göre farklı sesler çıkaran  devre elemanıdır. Hırsız alarm devresinde alarm görevi görmektedir. Aşağıdaki şekilde buzzer devre elemanının yapısı ve sembolü görülmektedir.

buzzer

Devamını oku

ISI ALARM DEVRESİ (NTC Lİ ISIYA DUYARLI DEVRE)

DENEYİN ADI: ISI ALARM DEVRESİ (NTC Lİ SICAKLIK ALGILAMA DEVRESİ)

DENEYİN AMACI: Transistörlü anahtarlama devrelerinden ısı alârm devresini çizmek, uygulama bilgi ve becerisini kazanmak.

TEORİK BİLGİLER : Isı alarm devreleri, ısı yükseldiğinde ya da düştüğünde çalışan uyarma devreleridir. Devrenin kurulabilmesi için ısı değişimini algılayacak elemanlara ihtiyaç vardır

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI: 

DEVRENİN ÇALIŞMASI :

Devreye enerji verildiğinde ve NTC ye ısı verildiğinde NTC nin iç direnci azalır . Böylece TR1 transistörüne NTC üzerinden negatif polarma gelir ve TR1 kesime gider. Bu durumda TR1 transistörünün kollektör-emiter direnci maksimumdur. Dolayısıyla R3 üzerinden TR2 transistörü pozitif besleme alır ve iletime geçer . Böylece lamba yanar.
NTC ‘nin soğuk olduğu ortamda ise NTC ‘nin iç direnci yüksek olacağı için R1 ve R2 dirençleri üzerinden geçen IB akımı, Tr1 ’in beyz ucuna giderek Tr1 transistörünü iletime geçirir. Bu durumda kolektör - emiter direnci azalan Tr1 ’in kolektör gerilimi negatif potansiyel seviyesine iner. Bu anda R3 direncinin üst ucu + , alt ucu - gerilim potansiyeline ulaşır. Sonuçta Tr2 ’nin beyz potansiyelinin negatif seviyeye düşmesi ve bunun etkisi ile beyz akımının + iken - değere inmesiyle, Tr2 transistörü kesime gider ve lâmba söner.

DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER

1-Bread Board

2-AVOmetre

3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar

4-Dirençler (1x330 ohm, 2x680 ohm, 1x68k )

5-Transistörler (2Xbc238)

6-10 lık NTC

8-Güç kaynağı

9-Lamba

10-Atlama kabloları

İŞLEM BASAMAKLARI  :

1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.

2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz.

3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.

4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz.

5. Ortam sıcaklığında lâmbanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz ve gerekli ölçmeleri yaparak tabloya kaydediniz.

6. NTC 'yi ısıtarak lambanın durumunu gözleyiniz ve gerekli ölçmeleri yaparak tabloya kaydediniz.

7. Devredeki NTC yerine PTC bağlayarak soğuk ve sıcak durumdaki lâmbanın durumunu gözleyiniz.

8. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz.

9. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız.

DEVREDE KULLANILAN ELEMANLARI: 

1-BC238 NPN Transistör

BC238, NPN tipi bir transistör çeşididir. Emiter, beyz ve kollektör uçları bulunmaktadır. Bu transistörde bacak isimleri sırasıyla kollektör , beyz ve emiterdir. 

2-NTC (Negatif Isı Katsayılı Direnç)

NTC, negatif ısı katsayılı dirençtir. Üzerine düşen ısı arttıkça NTC nin direnci azalır. 

NTC Şekli-Sıcaklık Tablosu ve Sembolü

3-Dirençler

Direnç , akıma zorluk gösteren devre elemanıdır. Birimi ohm dur ve R harfiyle gösterilir. Dirençler hemen hemen bütün elektronik devrelerde kullanılırlar.

Temel Elektronik Eğitim Seti'ne yandaki linkten ulaşabilirsiniz >>>https://www.udemy.com/course/temel-elektronik-egitimi/

Devamını oku

Yarım Dalga Doğrultmaç Devresi (Half Wave Rectifier)

Giriş: Yarım dalga doğrultmaç devresi , giriş sinyalinin bir alternansını kırpma işlemini gerçekleştirir. Bu devrede giriş sinyalinin pozitif ya da negatif kısmı yok edilir.  Yarım dalga doğrultucu devreler güç kaynaklarında kullanılan doğrultma işlemlerinde en temel devredir.

Amaç: Yarım dalga doğrultmaç devresi,  güç kaynaklarında doğrultma katında kullanıldığından bu devrenin çalışma mantığını öğrenmek sinyal doğrultma işleminin mantığını kavramak için oldukça önemlidir.

Devre Şeması:

Giriş Çıkış Sinyalleri:

Devrenin Çalışma Prensibi:

Yarım dalga doğrultmaç devresinde, AC giriş sinyali transformatör ile düşürülür. Daha sonra bu sinyal diyot üzeriden kırpılarak yük üzerine aktarılır. Girişin pozitif alternansında diyodun anaduna pozitif sinyal gelir. Dolayısıyla diyot iletime geçer ve diyot üzerinden akım geçer ve diyot giriş sinyalini çıkışa aktarır. Böylece pozitif giriş sinyali çıkışta da görülür.

Girişin negatif alternansında diyodun anaduna eksi sinyal geldiğinden dolayı diyot açık bir anahtar gibi davranır. Dolayısıyla diyot üzerinden herhangi bir akım geçişi olmaz. Böylece negatif sinyal çıkışa aktarılmaz. Dolayısıyla girişin negatif sinyali çıkışta görülmez.

Devrede R direncine paralel bir kondansatör bağlandığında doğrultulmuş sinyal filtrelenir ve aşağıdaki sinyal çıkışta görülür.

Yukarıdaki sinyalde yeşil ile gösterilen dalga formu kapasitörden sonra elde edilen sinyal şeklidir.

Diyot Nedir? Ne İşe Yarar? 

Diyot, akımı tek yönlü geçiren devre elemanıdır. İdeal diyotlarda anot ve katot olmak üzere iki uç bulunur. Diyodun anadona  (+), katoduna (-) sinyal geldiğinde diyot iletime geçer ve üzerinde akım geçmeye başlar.

Diyot doğrultma devrelerinde sıklıkla kullanılan devre elemanıdır. Diyotlarla ilgili ayrıntılı bilgi için linke tıklayınız.


Aşağıdaki resimde görüldüğü gibi diyot iletime geçtiğinde kapalı bir anahtar, yalıtımda iken ise açık bir anahtar gibidir.

Devrede Kullanılan Malzemeler:

• 1N4001 tipi silisyum diyot
• Transformatör
• 1K lık direnç
• Board ya da plaket
• Jumper kablolar
• Ölçü aleti
• Osilaskop

İşlem Basamakları:

1)Öncelikle malzeme listesindeki elemanları temin ediniz.
2)Malzemelerin sağlamlık testini yapınız.
3)Elemanları delikli plakete ya da boarda yerleştiriniz.
4)Devre şemasına göre eleman bacaklarını devredeki gibi lehimleyiniz ya da borda yerleştiriniz
5)Enerji vermeden önce son bir kez devreyi kontrol ediniz.
6)Devreye enerji veriniz ve devre çalışmasını gözlemleyiniz.
7)Osilaskobun CH1 probunu devrenin girişine, CH2 probunu ise devrenin çıkışına bağlayınız.
8)Giriş çıkış sinyallerini gözlemleyiniz ve aşağıdaki tabloya giriş çıkış sinyallerini çiziniz.

Yarım dalga doğrultmaç devresinin çalışma mantığını, çıkış sinyallerinin nasıl çizildiğini açıklayan ve yarım dalga doğrultmaç devresi proteus simülasyonu için video ders aşağıdadır.

Devamını oku

Buton İle Led Kontrol Uygulaması

Giriş: Bu devre ile bir butona bağlı olan led diyodun butona bağlı olarak ışık vermesi sağlanacaktır. 

Amaç: Bu devrenin yapılma amacı elektronik devrenin board, bakır plaket ya da delikli plakete kurulma aşamalarını gerçekleştirebilmektir.

Devre Şeması:

-Devre Şeması-

Devrenin Çalışma Prensibi :

Bu devre direnç, led diyot, buton ve güç kaynağından oluşmaktadır. Devreye enerji verildiği ilk anda led diyot sönüktür. Butona basıldığında akım R1 direnci üzerinden diyoda akar. Böylece led diyot ışık verir. 

Devrede Kullanılan Malzemeler:

• 330  ohm direnç
• Buton 
• Led diyot
• Güç kaynağı
• Board, delikli plaket ya da bakır plaket.  
• Havya, lehim teli, yan keski, karga burnu , lehim pompası vb.

-malzeme listesi-

İşlem Basamakları:

1)Öncelikle malzeme listesindeki elemanları temin ediniz.
2)Malzemelerin sağlamlık testini yapınız.
3)Elemanları delikli plakete ya da boarda yerleştiriniz.
4)Devre şemasına göre eleman bacaklarını devredeki gibi lehimleyiniz.
5)Enerji vermeden önce son bir kez devreyi kontrol ediniz.
6)Devreye enerji veriniz ve devre çalışmasını gözlemleyiniz.

Sonuç:

Devreyi kurup çalıştırdıysanız, devre için gerekli ölçümleri yapınız. Devre çalışırken direnç, led diyot üzerindeki gerilim değerlerini ve devre akımını ölçü aleti ile ölçünüz ve not ediniz. Gerilim ölçerken ölçü aletini devre elemanlarına paralel bağlayınız. Devre akımını ölçerken ise ölçü aletini devreye seri bağlayınız.

-ölçüm tablosu-

Devamını oku